Światkowski Jan (1893—1963), żołnierz Legionów Polskich, podpułkownik Wojska Polskiego.
Ur. 26 I w Tuszowie Narodowym (pow. mielecki) w rodzinie chłopskiej, był jednym z siedmiorga dzieci Mateusza i Agnieszki z domu Malec.
Ś. uczył się w l. 1900—6 w sześcioletniej szkole ludowej w Tuszowie Narodowym, a następnie od r. 1907 w gimnazjum w Mielcu. W r. 1912 wstąpił tam do Związku Walki Czynnej, a po wybuchu pierwszej wojny światowej w sierpniu 1914 — do organizujących się oddziałów Józefa Piłsudskiego. W szeregach 1. pp I Brygady Leg. Pol. przeszedł jego cały szlak bojowy; w stopniu sierżanta dowodził kompanią. W czasie urlopu zdał 20 XII 1915 maturę w terminie nadzwycz. Dn. 6 VII r.n. został ranny w bitwie pod Kostiuchnówką na Wołyniu. W r. 1917 ukończył szkołę dla oficerów przy 1. pp w Zambrowie; po kryzysie przysięgowym w lipcu t.r. został wraz z pułkiem przewieziony w pierwszych dniach sierpnia do Przemyśla i wcielony do armii austro-węgierskiej, a następnie wysłany na front włoski. Od jesieni walczył nad Piawą, dowodząc kolejno plutonem 13. komp. 56. pp i plutonem 9. komp. 40. pp. Przeniesiony latem 1918 do szkoły oficerskiej w Mürzzuschlag w Styrii, zbiegł do kraju.
Dn. 1 XI 1918 wstąpił Ś. w stopniu podporucznika do tworzącego się WP. Dowodząc w 23. pp 2. komp., walczył w l. 1918—19 na froncie ukraińskim, m.in. pod Machnowem i Uchnowem, a od grudnia 1919 dowodząc 10. komp. na froncie sowieckim. Dn. 16 VI 1920 został ranny pod Okuniewem na Wileńszczyźnie. Awansował na kapitana ze starszeństwem z 1 VI 1919. Po zakończeniu wojny służył nadal w 23. pp we Włodzimierzu Wołyńskim, kolejno jako dowódca kompanii, adiutant baonu, adiutant pułku, komendant Obwodu Przysposobienia Wojskowego oraz dowódca 1. baonu. Odbył kurs doskonalący w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie (30 X 1921 — 3 III 1922) oraz kurs strzelecki w tamtejszym Centrum Wyszkolenia Piechoty. Awansował na majora ze starszeństwem z 1 I 1928. Służbę w pułku zakończył w marcu 1934. Dn. 9 VI t.r. objął dowództwo baonu Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) «Rokitno». Awansowany na podpułkownika ze starszeństwem z 1 I 1936, sprawował kolejno funkcje: dowódcy baonu KOP «Suwałki» (od lutego t.r.) oraz zastępcy dowódcy stacjonującego w Berezweczu pułku KOP «Głębokie» (od 21 XI 1937) i jego dowódcy (27 XI 1938 — 12 II 1939). W lipcu 1939 pułk został zreorganizowany i w składzie dwóch baonów granicznych «Łużki» i «Podświle», wraz z podporządkowaną Dziśnieńską Półbrygadą Obrony Narodowej, strzegł północnego fragmentu granicy polsko-sowieckiej (o długości 164,450 km); Ś. objął ponownie jego dowództwo w sierpniu t.r.
W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. pułk Ś-ego stawił 17 IX t.r. opór wkraczającej Armii Czerwonej, ponosząc ciężkie straty. Ś. ze sztabem pułku, jego odwodem i resztkami baonu «Łużki» wycofał się przez Mosarz, Koziany i Widze do Turmont, gdzie 20 IX przekroczył granicę polsko-łotewską, po czym został przez Łotyszów internowany w obozie w Dyneburgu, następnie w obozie w Libawie, a od końca października w obozie oficerskim w majątku Ulbrok koło Rygi. Po zajęciu 17 VI 1941 Łotwy przez ZSRR został 16 VIII t.r. «uwolniony z obozu» i przekazany NKWD. Sądzony za wrogą działalność przeciw ZSRR (szpiegostwo), został skazany na dziesięć lat łagru. Objęty amnestią z 22 VIII 1941, dołączył do tworzącej się w ZSRR armii gen. Władysława Andersa. Od 1 XI 1941 do 1 XI 1942 dowodził Ośrodkiem Zapasowym 6. DP. Po ewakuacji armii do Iranu był dowódcą Ośrodka Zapasowego Etapów Armii Polskiej na Wschodzie. W r. 1943 zachorował na malarię, a po opuszczeniu szpitala został mianowany Komendantem Placu m. Jerozolima. Zaangażował się tam w odnowę kościoła Ecce Homo, za co łaciński patriarcha Jerozolimy uhonorował go Złotym Sygnetem z Krzyżem Jerozolimskim. Przeniesiony pod koniec wojny do Wielkiej Brytanii, został przydzielony 3 IV 1945 do Centrum Wyszkolenia Piechoty, a następnie do Ośrodka Zapasowego Nr 1 MON, gdzie kolejno dowodził 3. baonem lekkim i 2. baonem lekkim, aż do likwidacji ośrodka w r. 1946. Następnie służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia i w jego ramach odbył kurs ogrodniczo-sadowniczy.
Dn. 11 X 1947 wrócił Ś. do Polski i zamieszkał w Głogoczowie pod Krakowem, gdzie od l. trzydziestych był właścicielem domu z pięciohektarową działką. Zajął się sadownictwem. Z powodu pogorszenia zdrowia sprzedał dom i od listopada 1960 mieszkał u syna w Krakowie. Zmarł 13 II 1963 w Krakowie, został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Niepodległości, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi oraz łotewskim Medalem Pamiątkowym 1918—1928.
W zawartym w r. 1921 małżeństwie z Józefą Jakubianiec (1901—1985), siostrą Alfonsa Jakubiańca (1905—1945), oficera polskiego wywiadu wojskowego, i Janiny Jakubianiec-Czarkowskiej (1908—1995), autorki książki „Powstanie 1863 roku w powiecie święciańskim” (Święciany 1934), miał Ś. dwoje dzieci: córkę Wandę (1925—1963), doktor nauk medycznych, i syna Lecha (ur. 1927), magistra ekonomii.
Ochał A., Słownik oficerów i chorążych Korpusu Ochrony Pogranicza w Suwałkach (1929—1939), Suwałki 2009 (fot.); Rybka—Stepan, Awanse; Rybka—Stepan, Rocznik; Skrzypczak J., Na drodze do wolności, Mielec 2008; tenże, Rok 1920 — Mielczanie w wojnie polsko-bolszewickiej, Mielec 2010 (fot.); Witek J., Encyklopedia miasta Mielca, Mielec 2004—9 I—III; — Cygan W. K., Kresy w ogniu, W. 1990, Głowacki A., Przejęcie przez NKWD polskich internowanych na Łotwie, „Dzieje Najnowsze” R. 24: 1992 nr 4 s. 48 (jako Świątkowski); Grzelak C., Kresy w czerwieni, W. 1998; Jabłonowski M., Formacja specjalna Korpusu Ochrony Pogranicza 1924—1939, W. 2002/3; Paterak R., Jan Światkowski — uczestnik trzech wojen, „Wieści Regionalne” 1997/8 nr z grudnia/stycznia (fot.); Pomorski J., Korpus Ochrony Pogranicza w obronie Rzeczypospolitej 1924—1939, Pruszków 1998; Prochwicz J. R., Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku, W. 2003 (jako Świątkowski); Szawłowski R. «Liszewski K.», Wojna polsko-sowiecka 1939, W. 1995 I—II; — Dziennik personalny MSWojsk., W. 1929 nr 12 s. 239; O niepodległą i granice, Korpus Ochrony Pogranicza 1924—1959, Wybór dokumentów, W.—Pułtusk 2001 IV; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; — Arch. Straży Granicznej w Szczecinie: Listy płatnicze i rozkazy dzienne Pułku KOP «Głębokie» z l. 1938—9; CAW: Akta personalne, sygn. 1642+19304+26557+27783+305 51, WM 69, KN 18 IV 1931, wnioski KW 111/S—2045, 111/S—2047, 111/S—2048; IPiM Sikorskiego: Wniosek o odznaczenie Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, sygn. A.XII.85/98/5, kwestionariusz Franciszka Benrota z 16 VII 1942, kwestionariusz Józefa Makara z 28 XI 1943, relacja Jana Witkowskiego z 15 II 1942, relacja Antoniego Przybylskiego z 5 II t.r., kwestionariusz Ferdynanda Malca z 18 VII, kwestionariusz Jana Lachowicza z 20 VII; — Mater. w posiadaniu rodziny Ś-ego i autora.
Robert Szczerkowski